ویژگی‌های آوایی« ترجمۀ قرآن به زبان طبری »

ویژگی‌های آوایی«ترجمۀ قرآن کریم به زبان طبری قدیم» عباسعلی ابراهیمی تاریخ دریافت : 30/8/90 تاریخ تصویب: 14/12/91 چکیده زبان‌شناسان زبان‌های ایرانی را از نظر تاریخی به سه دورۀ «باستان»، «میانه» و «جدید» تقسیم کرده‌اند. زبان طبری یکی از زبان‌های دوره جدید است که به‌طور طبیعی در ادامه زبان‌های ایرانی میانه قرار دارد. از آثار برجای‌مانده از زبان طبری، نسخه خطی «ترجمه قرآن به زبان طبری» مکتوب درحدود قرن 9 و 10هجری قمری می‌باشد. در این مقاله بعضی از ویژگی‌های آوایی زبان طبری را در کتاب «ترجمه قرآن به زبان طبری» با گزینش حدود 2500 واژه بررسی کرده‌ایم. بررسی تحولات آوایی با توجه به «بسامد وقوع» و «تنوع نمونه‌ها» انجام گرفته است. در این بررسی روشن شده که این اثر بعضی از خصوصیات زبان‌های ایرانی دوره «میانه» را در خود حفظ کرده است. اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که به این نکته توجه کنیم که «ترجمه قرآن به زبان طبری قدیم» در حدود قرن 9 و 10هجری قمری تألیف شده است، در حالی که دوره «میانه» زبان‌های ایرانی با سقوط سلسله ساسانی در قرن اول هجری پایان یافته بود و بعد از گذشت حدود 900-800 سال از پایان دوره «میانه»، هم‌چنان بعضی از خصوصیات این دوره به‌ویژه ویژگی‌های آوایی آن در زبان طبری باقی مانده است. ازجمله این تحولات آوایی می‌توان به برخی از تغییرات آوایی مانند وجود «ج» به‌جای «ز» مثل: «نماج» به‌جای «نماز»، وجود «و» به‌جای «گ» مثل: «وناه» به‌جای «گناه»، وجود «و» به‌جای «ب» مثل: «شتاو» به‌جای «شتاب» اشاره کرد. این ویژگی‌ها در زبان طبری امروز نیز دیده می‌شود مانند وجود «و» به‌جای «پ»، مثل: «چاروا» به‌جای «چارپا» و... که در متن مقاله به آنها اشاره کرده‌ایم. بررسی تحولات آوایی نشان می‌‌دهد که زبان طبری در طول چند قرن اخیر از نظر آوایی دچار تغییرات زیادی شده است به گونه‌ای که بعضی از واژگان موجود در این متن برای گویشوران امروزی قابل‌فهم نیست. واژه‌های کلیدی: تحولات زبانی، تحولات آوایی، زبان طبری، متون طبری، قرآن طبری